Ból zęba czy mięśnia? Czyli o promieniowaniu bólu i punktach spustowych
Czy bolały Cię kiedyś zęby, natomiast po kontroli u stomatologa okazało się, że wszystko z nimi jest w porządku?
Czy po przespanej nocy budzisz się z bólem skroni czy policzków?
A może ból zębów, głowy czy twarzy nasila się w stresujących momentach, kiedy orientujesz się, że masz zaciśnięte zęby?
Jeżeli odpowiedziałeś tak na jedno z powyższych pytań, to czytaj dalej, a poznasz potencjalną przyczynę tego stanu!
Wstęp
Ból i sztywność mięśni żucia jest jednym z trzech głównych grup objawów zaburzeń czynnościowych układu ruchowego narządu żucia (ang. temporomandibular disorders - TMD). Pozostałe dwie grupy to: zaburzenia wewnątrzstawowe głównie związane dysfunkcją dysku oraz zmiany dotyczące samego stawu skroniowo-żuchwowego [1].
Z pośród wszystkich grup objawów TMD, ból mięśniowy stanowi wysoki odsetek [2,3].
Punkty spustowe bólu
Definicja
Punkt spustowy bólu (ang. trigger point - TrP) jest nadwrażliwym na ucisk miejscem na przebiegu włókien mięśniowych. Jest bolesny podczas ucisku oraz może powodować charakterystyczne promieniowanie bólu, zaburzenie funkcji ruchowej mięśnia, a także objawy z autonomicznego układu nerwowego [4].
Można go łatwo zlokalizować, gdyż podczas dotyku daje wrażenie zgrubienia czy niewielkiej grudki pod palcami.
Mechanizm powstawania
Najczęstszą przyczyną powstawania TrP jest uraz włókien mięśniowych. Uraz może wystąpić w związku z jednorazowym zdarzeniem, np. naderwanie mięśnia w trakcie uprawiania sportu lub w wyniku powtarzających się mikrourazów, np. zaciskanie lub zgrzytanie zębami czy też żucie gumy, kiedy dochodzi do przeciążenia mięśni w wyniku długotrwałej pracy o niskiej intensywności.
Mapy bólu
Mapy bólu pokazują obszary promieniowania bólu. Są to miejsca gdzie możesz odczuwać ból spowodowany punktami spustowymi w obrębie mięśni żucia. Poniżej przykłady dla czterech podstawowych mięśni żucia. Dwa z nich - skroniowy oraz żwacz - leżą powierzchownie i w większości swojego przebiegu są dostępne palpacyjnie na zewnątrz jamy ustnej. Pozostałe dwa są położone głębiej, a ich palpację wykonuje się głównie poprzez badanie jamy ustnej od wewnątrz.
Mięsień skroniowy
Mięsień skroniowy jest dużym, płaskim mięśniem, którego funkcją jest podnoszenie żuchwy, czyli zamykanie ust.
Punkty spustowe bólu zlokalizowane w poszczególnych jego częściach mogą powodować promieniowanie zarówno do zębów, jak i do głowy:
A - przednie zęby, skroń oraz czoło tuż nad okiem
B - przednie zęby oraz skroń
C - tylne zęby oraz boczna powierzchnia głowy
D - tylna powierzchnia głowy
Mięsień żwacz
Mięsień żwacz jest mniejszym, lecz bardzo silnym mięśniem, de facto jest to najsilniejszy ze wszystkich mięśni żucia. Składa się z dwóch części - powierzchownej (A, B, C) i głębokiej (D). Jego funkcją jest podnoszenie żuchwy, czyli zamykanie ust. Możliwe kierunki promieniowania to:
A - górne tylne zęby oraz okolice łuku kości jarzmowej
B - dolne tylne zęby oraz tyna część żuchwy
C - tyna część żuchwy oraz skroń oraz czoło tuż nad okiem
D - okolice ucha (przed nim oraz we wnętrzu małżowiny usznej)
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy przebiega po wewnętrznej stronie żuchwy. Jego funkcją również jest zamykanie ust, a także ruch żuchwy do boku.
A - ból w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego, policzka, ucha, a także żuchwy i szyi
B - zobrazowanie przebiegu mięśnie poprzez usunięcie fragmentu żuchwy
Mięsień skrzydłowy boczny
Mięsień skrzydłowy boczny jest zbudowany z dwóch części - górnej i dolnej. Mają on różne funkcje, górna poprzez swój przyczep do krążka stawowego pociąga go ku przodowi i przy zbyt dużym napięciu może powodować jego przemieszczenie, które objawia się kliknięciem/trzaskiem podczas ruchu żuchwy. Dolna część mięśnia otwiera usta poprzez pociągnięcie żuchwy ku przodowi.
Różnicowanie bólu - test
Spróbuj zlokalizować wrażliwe na ucisk zgrubienia na policzkach i skroni (mięsień żwacz i skroniowy) wedle poniższego schematu.
Jeżeli ból zęba nie zmienia intensywności podczas ucisku mięśni żucia wówczas zgłoś się do stomatologa, aby sprawdził stan uzębienia.
Jeżeli natomiast podczas ucisku pojawi się Twój typowy ból wokół palca lub charakterystyczne promieniowanie w odległe miejsca, np. zęby, policzki, ucho, czoło, skroń, głowa, zgodne z powyższymi mapami bólu wówczas możesz podejrzewać, że Twoje odczucia są spowodowane punktami spustowymi bólu. Dla pewności zgłoś się do fizjoterapeuty, aby ten przeprowadził pełne badanie manualne mięśni żucia.
Dodatkowymi wskazówkami przemawiającymi za bólem pochodzenia mięśniowego jest rozlany ból kilku zębów, trudny do precyzyjnego zlokalizowania, a także nasilenie bólu i/lub promieniowania podczas pracy mięśni żucia, tj. gryzienia, jedzenia czy mówienia. Tymczasem typowy ból zęba narasta stopniowo i zazwyczaj nie ma związku z aktywnością żuchwy czy uciskiem mięśni.
Jeśli chcesz sprawdzić, czy masz inne objawy zaburzeń skroniowo-żuchwowych przejdź do artykułu dotyczącego profilu pacjentki, a także odpowiedz na pięć przesiewowych pytań dotyczących TMD.
Fizjoterapia
W związku z tym, że punkty spustowe bólu powstają na przebiegu mięśni oraz są objawem przeciążenia tych mięśni fizjoterapia polega określeniu przyczyny nadmiernej aktywności, a także na zastosowaniu manualnych technik wyciszających, relaksacyjnych oraz rozciągających mięśnie żucia, szyi oraz głowy, które możecie znaleźć poniżej.
Podsumowanie
-
Ból w obrębie mięśni żucia jest powszechnie występującym objawem zaburzeń skroniowo-żuchwowych (TMD).
-
Punkty spustowe bólu zlokalizowane w obrębie mięśni żucia mogą imitować ból zębów, a także ucha, skroni, czy czoła.
-
Mapy bólu pokazują potencjalne miejsca promieniowania bólu w obrębie twarzy i głowy.
-
Jeżeli odczuwasz ból zębów, sprawdź czy jest on skorelowany z aktywnością mięśni oraz czy możesz go sprowokować poprzeć ucisk mięśni żucia. Jeśli tak, idź do fizjoterapeuty w celu dalszej diagnostyki w kierunku TMD, jeżeli nie, udaj się do stomatologa, aby sprawdzić stan uzębienia.
-
Fizjoterapia pozwala wyciszyć nadmierne napięcie mięśni poprzez zastosowanie technik manualnych.
Piśmiennictwo
- Schiffman E, Ohrbach R, Truelove E, Look J, Anderson G, Goulet J-P, List T, Svensson P, Gonzales Y. Diagnostic criteria for Temporomandibular Disorders (DC-TMD) for clinical and research applications: Recommendations of the International RDC-TMD Consortium Network and Orofacial Pain Special Interest Group. J Oral Facial Pain headache 2014;28(1):6-27.Simons DG, Travell JG, Simons LS. Travell & Simons' Myofascial Pain and Dysfunction: Upper half of body.
- Więckiewicz, Grychowska N, Wojciechowski K, Pelc A, Augustyniak M, Sleboda A, Zietek M. Prevalence and Correlation between TMD Based on RDC/TMD Diagnoses, Oral Parafunctions and PsychoemotionalStress in Polish University Students. BioMed Research International 2014;7.
- Loster JE, Osiewicz MA, Groch M, Ryniewicz W, Wieczorek A. The Prevalence of TMD in Polish Young Adults. Journal of Prosthodontics 2017;26:284–288.
- Lavelle, Demers E. Myofascial Trigger Points Anesthesiology Clinics. 2007;25(4): 841 - 851.
autor Tomasz Marciniak - fizjoterapeuta
Jeżeli chcesz być na bieżąco zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku czy Instagramie.
KONTAKT
Fizjoklinika s.c.
ul. Nowogrodzka 62c/40
02-002 Warszawa
Created by Słoneccy.pl