Objawy TMD - jak rozpoznać zaburzenia skroniowo-żuchwowe
Definicja
Zaburzenia skroniowo-żuchwowe, zaburzenia czynnościowe układu ruchowego narządu żucia (ZCURNŻ), czy temporomandibular disorders (TMD) to synonimy. Wszystkie formy określają zbiór objawów odczuwanych w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego (ang. temporomandibular joint - TMJ), skroni czy żuchwy.
Objawy
Ból i sztywność mięśni żucia
Dominującym objawem jest ból, który może dotyczyć stawu, ale również mięśni żucia (mięsień żwacz, mięsień skroniowy, mięsień skrzydłowy przyśrodkowy i mięsień skrzydłowy boczny). Ból stawu (artralgia) może być spowodowany stanem zapalnym stawu (arthritis) lub zmianami zwyrodnieniowymi stawu (arthrosis). W kontekście mięśni częstym objawem jest również odczucie sztywności.
Trzaski (krepitacje) stawowe
Kolejnym objawem TMD są trzaski (krepitacje) stawowe, powstające w wyniku przemieszczenia (repozycji podwichniętego) krążka stawowego podczas ruchu żuchwy. Podwichnięcie najczęściej zachodzi w kierunku przednio-przyśrodkowym. W początkowej fazie trzaski są bezbolesne jednak z czasem mogą (nie muszą) powodować ból zależnie od stadium degeneracji dysku. Ruch otwarcia-zamknięcia żuchwy może generować jeden trzask (repozycja) lub dwa trzaski (repozycja w trakcie otwierania i ponowne podwichnięcie podczas zamykania). Trzaski najczęściej występują podczas ziewania, jedzenia czy szerokiego otwierania ust.
Blokowanie żuchwy
Kiedy przemieszczenie dysku jest zaawansowane i nie dochodzi do samoistnej repozycji (powrotu krążka na właściwe miejsce) wówczas dochodzi do blokowania żuchwy ze względu na mechaniczną przeszkodę w postaci krążka. Można wyróżnić dwa rodzaje blokowania ograniczające zakres ruchu:
-
otwierania żuchwy (odwiedzenia) - closed lock - pacjent nie może szeroko otworzyć ust,
-
zamykania żuchwy (przywiedzenia) - open lock - pacjent nie może zamknąć ust.
Zablokowanie może być bolesne. W sytuacji zablokowania należy niezwłocznie udać się do specjalisty celem wykonania manualnej repozycji (nastawienia) dla odzyskania fizjologicznego zakresu ruchomości.
Ograniczenie ruchomości żuchwy
Ogranicznie ruchomości żuchwy może być spowodowane zablokowaniem krążka, co zostało opisane powyżej lub może być wynikiem czynnego lub przebytego stanu zapalnego stawu skroniowo-żuchwowego bez względu na jego pochodzenie (pourazowe, bakteryjne, degeneracyjne, układowe). Stan zapalny powoduje obkurczenie torebki stawowej, co w efekcie ogranicza ruchomość stawu.
Asymetria ruchu żuchwy
Prawy i lewy staw skroniowo-żuchwowy są stawami sprzężonymi tzn. że ruch w jednym stawie wywołuje jednoczesny ruch w drugim. Asymetria ruchu żuchwy powstaje wtedy, gdy ograniczenie ruchomości jest jednostronne. Wyróżnia się dwa główne rodzaje asymetrii:
-
odchylenie nieskorygowane (deflection) - żuchwa podczas całego ruchu otwierania zbacza na jedną ze stron zależnie od strony, która jest ograniczona,
-
odchylenie skorygowane "S" (deviation) - żuchwa w środkowym zakresie otwarcia zbacza, aby po chwili wrócić na pierwotny tor ruchu przed jego zakończeniem otwarcia (odwiedzenia). Tor ruchu jest zbliżony kształtem do litery "S". Zejście z toru ruchu może współwystępować ze zwiększoną prędkością ruchu.
Przyczyną asymetrii najczęściej jest przemieszczenie dysku lub jednostronne ograniczenie ruchomości w stawie.
Definicja zaburzeń skroniowo-żuchwowych jest bardzo szeroka i oprócz klasycznych objawów związanych ze stawem skroniowo-żuchwowym czy mięśniami żucia mogą pojawić się również inne.
 |
Bóle głowy
Najczęściej są to bóle głowy w okolicy czoła, skroni, potylicy czy zatok nasilające się po dłuższym mówieniu czy jedzeniu, czyli sytuacjach, gdzie narząd żucia może być przeciążony. Mogą pojawiać się również migreny z charakterystycznym bólem połowy twarzy i/lub głowy.
Oczy
Pacjent może zgłaszać dyskomfort lub ból umiejscowiony z tyłu/za gałką oczną, wrażliwość oczu na światło oraz wrażenie wytrzeszczu gałki. Może również występować przekrwienie oka.
Ze względu na połączenie strukturalne oraz neurologiczne pomiędzy okiem, a narządem żucia, może dojść do sytuacji, kiedy pacjent nieświadomie kompensuje zaburzenia widzenia poprzez zaciskanie zębów, co wtórnie może doprowadzić do przeciążenia mięśni żucia i wystąpienia objawów zaburzeń skroniowo-żuchwowych.
Uszy
Dominującym objawem dotyczącym ucha są szumy czy piski, ale też ból lub swędzenie ucha. Może również pojawić się zaburzenia słuchu. Jednak pacjenci z zaburzeniami czynnościowymi narządu żucia raczej zgłaszają odczucie zaklejania/odklejania w uchu (podobnego do tego podczas szybkiej jazdy windą). Mogą również ujawnić się zawroty głowy lub zaburzenia równowagi. Oczywiście, aby móc przypisać opisane objawy uszne do TMD należy w pierwszej kolejności wykonać badanie i wykluczyć wszelkie przyczyny laryngologiczne.
Gardło
Zaburzenia czy trudności z połykaniem, drapanie w gardle czy przewlekła chrypka bez obecności infekcji, zmiany głosu czy odczucie obecności ciała obcego w gardle (tzw. "kulki") to najbardziej popularne objawy zgłaszane przez pacjentów.
Kręgosłup szyjny
Ból oraz sztywność mięśni szyi, karku oraz barków, który może powodować zaburzenie ruchomości kręgosłupa szyjnego a nawet parestezje (odczucie mrówek i/lub szpilek) w kończynach górnych. Dodatkowym objawem może być zmniejszenie siły mięśni szyi. Pacjenci często mają nawykową pozycję z wysuniętą głową, która może nasilać objawy.
Piśmiennictwo
- Osiewicz MA, Lobbezoo F, Loster BW, Loster JE, Wilkosz M, Naeije M, Ohrbach R. Research Diagnostic Criteria for Temporomandibular Disorders (RDC-TMD) – The Polish version of a dual-axis system for the diagnosis of TMD.*RDC-TMD Form. Badawcze Kryteria Diagnostyczne Zaburzeń Czynnościowych Układu Ruchowego Narządu Żucia BKD/ZCURNŻ – polska wersja dwuosiowego systemu diagnostycznego ZCURNŻ.*Formularz BKD/ZCURNŻ. J Stoma. 2013;66(5):576-649.
- Calixtre LB, Moreira RF, Franchini GH, Alburquerque-Sendín F, Oliveira AB. Manual therapy for the management of pain and limited range of motion in subjects with signs and symptoms of temporomandibular disorder: a systematic review of randomised controlled trials. J Oral Rehabil 2015;42(11):847-6
- Schiffman E, Ohrbach R, Truelove E, Look J, Anderson G, Goulet J-P, List T, Svensson P, Gonzales Y. Diagnostic criteria for Temporomandibular Disorders (DC-TMD) for clinical and research applications: Recommendations of the International RDC-TMD Consortium Network and Orofacial Pain Special Interest Group. J Oral Facial Pain headache 2014;28(1):6-27.
- Gray RJ, Quayle AA, Hall CA, Schofield MA. Physiotherapy in the treatment of temporomandibular joint disorders: a comparative study of four treatment methods. British Dental Journal 1994;176(7):257-26
- Loster JE, Osiewicz MA, Groch M, Ryniewicz W, Wieczorek A. The Prevalence of TMD in Polish Young Adults. Journal of Prosthodontics 2017;26:284–288.
- Singh R, Kaur S. Etiology of Temporomandibular Disorder- A Brief Review: Part I. J Adv Med Dent Scie Res 2018;6(10):78-81.
- Lupton DE. Psychological aspects of temporomandibular joint dysfunction. J Am Dent Assoc 1969;79:131-6.
autor Tomasz Marciniak - fizjoterapeuta
Jeżeli chcesz być na bieżąco zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku czy Instagramie.
KONTAKT
Fizjoklinika s.c.
ul. Nowogrodzka 62c/40
02-002 Warszawa
Created by Słoneccy.pl